Een trage, diepe reis

De Amerikaan Bill Viola, een van de belangrijkste videokunstenaars ter wereld, stelt tentoon in museum La Boverie in Luik. Zijn trage beelden met veel symboliek van water en vuur zijn een intense ervaring voor de bezoeker.

De Amerikaan Bill Viola (72) was al in de jaren 60 een van de eerste kunstenaars die met videobeelden werkte. Zijn symbolisch geladen video’s worden in alle grote musea van de wereld getoond, en vaak ook op bijzondere locaties, zoals in St. Paul’s Cathedral in Londen. In ons land waren eerder al enkele video’s van hem te zien, ook in de kathedraal in Brussel, maar nu presenteert La Boverie in Luik de eerste Belgische solotentoonstelling van Bill Viola, met achttien indringende video-installaties waar je als bezoeker in verdwijnt.

“Iedereen maakt hier zijn eigen reis,” legt Kira Perov uit, directeur van Studio Bill Viola en tevens zijn echtgenote. Haar man is te ziek om de verplaatsing vanuit de Verenigde Staten nog te maken. “De kracht zit in de beelden en jij kunt die interpreteren. Er is geen reden om daar tekst aan toe te voegen.” 

Dat de video’s krachtig zijn, is een understatement. De expo start en eindigt met beelden die Viola creëerde voor de opera Tristan en Isolde van Wagner. Op een gigantisch scherm zie je hoe de regen steeds heviger neervalt op Tristan en hem uiteindelijk mee ten hemel opneemt. Het geluid is oorverdovend. Het contrast met de stilte in de rest van de expo des te groter.

Water is de ruimte tussenin

De oerelementen vuur en water keren vaak terug in Bill Viola’s werk. “Water kan zo veel verschillende dingen betekenen. We bestaan zelf vooral uit water. Het geeft leven, maar het kan ook dood brengen. Water weerspiegelt, breekt het licht. Bill ziet water als “de ruimte tussenin”. Door het te visualiseren, kunnen we misschien iets begrijpen waar we geen woorden voor hebben”, zegt Kira Perov.  

In ”The dreamers” drijven mensen in ondiep water, in “Ocean without a shore” zie je telkens opnieuw mannen en vrouwen verschijnen en verdwijnen onder een stortvloed van water. Als kind van vijf viel Bill Viola in het water. Hij werd door een oom gered. ” Ik zag daar de mooiste wereld ooit,” zei Viola later in een interview. “Een kleurig paradijs met wuivende planten. Ik zag dat het echte leven zich vaak onder de oppervlakte bevindt.”  

Geboorte en dood, het mysterie van het leven: dat zijn de eeuwige thema’s van Bill Viola. Hij is gefascineerd door mystieke auteurs uit alle geloofsovertuigingen; samen met Kira woonde hij ook lange tijd in Japan en bestudeerde daar het boeddhisme. Kira leest voor uit het dagboek van haar man: “De basis van mijn werk is twijfel. Niet-weten. Vragen zonder antwoord. Daardoor kom ik nooit op mijn bestemming en dat betekent net bevrijding.”  

Bill Viola, “sculptor of time”, “beeldhouwer van de tijd”, zo heet de tentoonstelling. Dat mag je letterlijk nemen; Viola schildert met pixels en vooral: hij vertraagt de beelden enorm. Je ziet lichamen, hoofden en handen die zo traag bewegen dat je het bijna niet meer opmerkt. Kira Perov: “Van in het begin heeft Bill de tijd gemanipuleerd. In de jaren 70 was dat ingewikkeld; in de digitale wereld van nu kun je vertragen en versnellen tot in het oneindige.” Het beeld blijft haarscherp, de technologie achter het werk van Viola is indrukwekkend. Hij vertraagt een opname van één minuut tot die 80 minuten duurt, tot de beweging bijna stilvalt.    

Die traagheid zorgt voor diepgang, zegt Kira Perov: “Als je iets vertraagt, dan stap je in een andere wereld, niet die van de straat, zelfs niet die van het museum. Dan bekijk je alles met meer aandacht voor details en emoties.”  

Een cadeau van tijd

Een luxe in de snelle beeldcultuur van tegenwoordig. Hoeveel beelden komen er elke dag op ons netvlies, al scrollend? Hoeveel beelden delen we? Hoeveel foto’s nemen we zelf? De trage, intense en tegelijk intieme video’s van Bill Viola zijn van een andere, diepere orde. 

Kira Perov: “Wij beschouwen deze expo als een cadeau van tijd aan de bezoeker. Soms zal iets je naar binnen trekken, en dan is dat heel speciaal voor jou. Maar niet noodzakelijk voor iemand anders. Geef jezelf genoeg tijd hier.”

“Bill Viola. Sculptor of time” in La Boverie in Luik, van 21 oktober 2023 tot 28 april 2024.

Lees dit artikel ook op vrtnws.be