Beaufort, het 3-jaarlijkse gratis kunstrendez-vous langs de hele Belgische kust, toont 18 nieuwe sculpturen en installaties. 8 ervan blijven ook na Beaufort staan. Je vindt ze aan het strand, op de dijk, maar ook op onbekende, verborgen plekken. “Kunst die hier en nu bereikbaar is, voor wie er plots bij zonsondergang nood aan heeft,” zegt curator Els Wuyts.
Van west tot oost, van de moeren aan de Franse grens tot in Heist: je hebt meer dan een dag nodig om van kunstwerk tot kunstwerk te wandelen of te fietsen. Geen nood, Beaufort loopt tot 3 november. De zoektocht brengt je niet alleen naar het strand, maar ook naar allerlei minder bekende, onontdekte plekken langs de kust en in het hinterland.
Er zijn 18 nieuwe kunstwerken of kunstinstallaties te zien, van binnen- en buitenlandse artiesten. Alle kustgemeenten doen mee, op Bredene na, uit financiële overwegingen. 8 werken blijven permanent opgesteld.
Curator Els Wuyts noemt Beaufort “een tentoonstelling van 68 kilometer lang”. Voor de 8e editie (‘Acht beaufort is stormachtig!’) vond ze een rode draad in “het weefsel van het leven”, het idee van vanzelfsprekende verbondenheid. “Welke herinneringen, verhalen, legendes, spelen zich af langs de kust? Kunnen we samen met kunstenaars zoeken naar plekken die in verandering zijn, waar ze een extra laag aan kunnen toevoegen met hun eigen authentieke beeldtaal?”
De afgelopen 3 jaar heeft Els Wuyts intensief gepuzzeld met kunstenaars en gemeentebesturen om het juiste werk op precies de goede plek te krijgen. Een verdoken natuurgebied in Nieuwpoort of het wijde strand van Zeebrugge. Figuratieve beelden of abstracte installaties.
Alles voelt anders in de nabijheid van de zee, waar je zintuigen geprikkeld worden. “Het is niet alleen kijken, maar ook ruiken of aanraken. Je neemt de hele omgeving mee, samen met de kunstwerken. Daarom een vraag aan de bezoekers: neem je tijd!”
Een eerste reis langs het parcours levert al enkele terugkerende thema’s op: op nogal wat kunstwerken en installaties kun je gaan zitten! In Blankenberge heeft de Franse artiest Romain Weintzem drie bankstellen neergezet, op de pier, bij de vuurtoren en in een park. Ze hebben krullerige ornamenten die aan de Blankenbergse belle epoque doen denken, maar het zijn ook gescheiden zitplaatsen. Je zit naast je buur, maar je kijkt een andere richting uit.
‘Al met der tyd’ is de mooie titel van een werk van de Taiwanese Pei-Hsuan Wang, die in Gent woont. Op een hoog duinpad vlak bij het Zeepreventorium in De Haan heeft ze twee oosterse bronzen beelden neergezet naast een bank. Om samen naar zee te turen.
In het schitterende natuurgebied Koolhofput in Nieuwpoort kun je je neervlijen op een bank van brons, die is samengesteld uit de afdrukken van de handen van honderden buurtbewoners. ‘At rest’ is een werk van de Spaans-Amerikaanse Selva Aparicio.
In De Panne heeft kunstenaar Filip Vervaet in samenwerking met architectenkantoor Fallow een volledig plein hertekend, bij de in onbruik geraakte Sint-Pieterskerk. Die wordt binnenkort omgetoverd tot een bibliotheek. “Op oude foto’s is te zien dat de kerk indertijd in een duinenlandschap stond. Nu wordt het plein onthard en keert het duinlandschap terug”, zegt Vervaet.
Hij voegde zeven blauwe lantaarns toe en een veelhoekig paviljoen van kleurrijk glas. Je kan erin stappen en op de betonnen banken zitten. In het midden spuit een fontein synchroon met de getijden van de Noordzee: bij eb maar enkele centimeters, bij vloed tot meer dan 4 meter hoog.
“Het werk is onderhevig aan heel wat veranderingen: licht, reflectie, zon, of zoals nu: mist. Bij laag tij zal de fontein een rustige plek zijn, bij vloed heel intens”. Het plein bevindt zich op een kilometer van het strand, maar Filip Vervaet ziet het werk als “een aankondiging van de zee, het heet dan ook ‘Staging sea’. Ik geef een podium aan de zee”.
Vervaet voelt enige verwantschap met Paul Delvaux. “Zijn schilderijen spelen zich af tussen droom en werkelijkheid. Zo kijk ik ook naar mijn werk. Het moment tussen dag en nacht, waar alles in transformatie is, is een inspiratiebron”.
En dan is er de toren van tuinstoelen. Het meestbesproken werk van Beaufort, nog voor het parcours van start ging. ‘Monobloc moments’ staat op een nietszeggende rotonde aan de rand van Wenduine. Sommige buurtbewoners vonden het werk ook maar niets. Sara Bjarland, een Finse kunstenares die al jaren in Amsterdam woont, legt uit wat haar bedoeling is: “Dit soort tuinstoelen zie je over de hele wereld. Iedereen heeft er wel een. We associëren ze met vakantie en vrije tijd, maar zo’n plastic stoel is ook een symbool voor de wegwerpmaatschappij”.
Bjarland maakte afgietsels in een duurzaam materiaal: brons. Bij wijze van contrast met het vergankelijke plastic. En ze stapelde 47 stoelen tot een chaotische toren. “Alsof er een windstoot overheen is gegaan. Ik speel graag met het idee van entropie: dat alles uiteindelijk tot een toestand van chaos komt”.
Over de negatieve reacties op haar eerste grote werk in de openbare ruimte maakt Sara Bjarland zich weinig zorgen: “Ik vind daar niet zoveel van en ik neem het ook niet persoonlijk. Mensen mogen het mooi of lelijk vinden. Daar hebben ze alle recht op. Het is vaak zo met kunst in de openbare ruimte dat niet iedereen van alles houdt. Ik vind het belangrijk dat een kunstwerk vragen stelt en mensen doet nadenken over de samenleving. Ik heb geprobeerd om iets te maken dat een beetje speels en poëtisch is. En ik hoop dat sommige mensen dat ook zien”.
Nog een terugkerend thema in Beaufort 2024: de vrouw. Een grote blikvanger is ‘The herring’ van landgenoot Johan Creten, een enorme bronzen vrouw met een vis in de handen. Bij hoogtij worden haar voeten omspoeld door de Noordzee in Oostduinkerke.
Ook Oostende heeft een bijzondere vrouw te gast: ‘Moeder’ van de Nederlandse Femmy Otten is een witmarmeren beeld van een zwangere vrouw, die op één voet allerlei lichaamsdelen balanceert. Ze ligt in de waterpartij bij het Kursaal, niet ver van dat andere bekende beeld van Oostende, ‘dikke Matille’ van George Grard.
Op het monument voor Koning Albert in Nieuwpoort zijn het dan weer spelende meisjes, in iriserend groen. Ze maken een handstand of gooien de armen in de lucht. Werk van Alexandra Bircken.
Beaufort is na acht edities een vaste waarde aan de Belgische kust, waar ook veel toeristen op af komen. Mooi is ook dat er na elke Beaufort kunstwerken permanent blijven staan. Het beeldenpark is intussen aangegroeid tot zo’n 50 stuks. Denk aan de bronzen wullok van Stief Desmet op de strekdam van Oostende of de “kanten” graafmachine van Wim Delvoye in Westende. En er komen er na deze editie dus 8 bij.
Voor het publiek is de openluchtexpo gratis. Het zijn de gemeenten en de provincie West-Vlaanderen die (diep) in de portemonnee tasten voor Beaufort. Voor een permanent kunstwerk betaalt een stad of gemeente tussen de 75.000 en 100.000 euro, een bedrag dat de provincie verdubbelt. Voor een tijdelijke bruikleen krijgen kunstenaars zo’n 10.000 tot 12.000 euro. “Veel geld, maar het is het waard”, zegt curator Els Wuyts. “Duurzame materialen, energie, transport zijn duur, maar we draaien elke eurocent om. En ik hoor van de gemeenten dat de return ongelooflijk is”.
De return, dat zijn natuurlijk de vele toeristen die op artistieke ontdekkingstocht trekken, en tegelijk een fiets huren, een hotel boeken, uit eten gaan. Maar Beaufort is zoveel meer. Els Wuyts: “Ik geloof in de kracht van kunst, die een verschil kan maken en mensen hun leven kan veranderen.”
“Het DNA van Beaufort is zo fijn, omdat het hier en nu bereikbaar is. Als iemand bij zonsondergang opeens tijd nodig heeft om een andere verbeelding op te zoeken, dan kan dat. Er zijn geen openingsuren, geen wachtrijen. Het is een manier om van heel nabij de dingen te kunnen ervaren en voelen. En wie weet is het een stimulans voor mensen om andere kunstprojecten te bezoeken. Wie hier komt proeven, kan de smaak te pakken krijgen”.
Beaufort. Triënnale aan zee loopt van 27 maart tot 3 november 2024. Gratis toegang overal; een handige gids met kaartjes en uitleg kost 2 euro en is te vinden in de bureaus voor toerisme. Lees dit artikel ook op vrtnws.be.
kristien bonneure 